دوشنبه سیاه – ۱۹ اکتبر ۱۹۸۷: بزرگ‌ترین سقوط یک‌روزه بازارهای بورس
در ۱۹ اکتبر ۱۹۸۷، بازارهای بورس جهان شاهد یکی از شدیدترین سقوط‌های یک‌روزه تاریخ شدند. این روز که به عنوان “دوشنبه سیاه” شناخته می‌شود، همچنان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های اقتصادی جهان باقی مانده است. سقوط ۲۲ درصدی شاخص صنعتی داو جونز در این روز، پیامدهای گسترده‌ای برای بازارهای مالی، اقتصاد جهانی و سیاست‌های اقتصادی داشت.
پیش‌زمینه دوشنبه سیاه
دهه ۱۹۸۰ دوران رشد و رونق اقتصادی در ایالات متحده و بسیاری از کشورهای جهان بود. شاخص‌های بورس به طور پیوسته افزایش یافتند و سرمایه‌گذاران به دلیل سودهای کلان در بورس، بازارهای مالی را با اشتیاق دنبال می‌کردند. با این حال، این رونق طولانی مدت موجب شد بسیاری از تحلیل‌گران هشدار دهند که بازارها ممکن است دچار حباب قیمتی شده باشند.
از جمله عوامل دیگری که بازارهای مالی را تحت فشار قرار دادند، افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی ایالات متحده و نگرانی‌های مربوط به کسری تجاری و بودجه‌ای آمریکا بود. افزایش بدهی دولت ایالات متحده و بحران‌های مالی بین‌المللی نیز از عواملی بودند که سرمایه‌گذاران را نگران کرده بودند.
رویداد روز دوشنبه سیاه
در ۱۹ اکتبر ۱۹۸۷، بازارهای مالی در سراسر جهان به یکباره دچار افت شدیدی شدند. در این روز، شاخص داو جونز با کاهش ۵۰۸ امتیازی، حدود ۲۲ درصد از ارزش خود را از دست داد. این کاهش بی‌سابقه موجب وحشت گسترده در میان سرمایه‌گذاران شد و به سرعت به سایر بازارهای مالی جهان سرایت کرد. در لندن، بورس انگلیس نیز شاهد کاهش ۲۶ درصدی بود و بازارهای آسیایی نیز از این بحران در امان نماندند.
نکته جالب این است که این سقوط ناگهانی بدون هشدار قابل توجهی رخ داد. اگرچه برخی کارشناسان از مدتی قبل هشدار داده بودند که بازارها دچار نوسانات زیادی شده‌اند، اما هیچ‌کس پیش‌بینی نمی‌کرد که چنین سقوط شدیدی در یک روز رخ دهد.
عوامل مؤثر در دوشنبه سیاه
دلایل متعددی برای سقوط بزرگ بازارها در دوشنبه سیاه مطرح شده‌اند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- پیشرفت فناوری و معامله الگوریتمی: در دهه ۱۹۸۰، استفاده از رایانه‌ها و الگوریتم‌ها برای انجام معاملات سریع و خودکار در بازارهای بورس رایج شده بود. این سیستم‌ها که بر اساس الگوریتم‌های از پیش تعیین شده عمل می‌کردند، در روز دوشنبه سیاه به صورت گسترده به فروش سهام اقدام کردند و سقوط بازارها را تسریع کردند.
- افزایش نرخ بهره: سیاست‌های مالی انقباضی فدرال رزرو آمریکا که منجر به افزایش نرخ بهره شد، یکی از دلایل اصلی کاهش ارزش سهام در هفته‌های منتهی به دوشنبه سیاه بود.
- بحران اعتماد: افزایش کسری تجاری و بودجه‌ای آمریکا، به همراه افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک در سراسر جهان، موجب شد که سرمایه‌گذاران به آینده اقتصادی جهان بی‌اعتماد شوند. این بی‌اعتمادی در نهایت به وحشت عمومی در بازارها منجر شد.
پیامدهای دوشنبه سیاه
سقوط دوشنبه سیاه تأثیرات کوتاه مدت و بلندمدتی بر بازارهای مالی و سیاست‌های اقتصادی جهانی داشت:
- واکنش سریع بانک‌های مرکزی: پس از سقوط بازارها، بانک‌های مرکزی از جمله فدرال رزرو به سرعت وارد عمل شدند و با کاهش نرخ بهره و تزریق نقدینگی به بازارها، از افت بیشتر جلوگیری کردند. اقدامات حمایتی بانک‌ها نقش مهمی در بازگشت نسبی اعتماد سرمایه‌گذاران ایفا کرد.
- تغییر در مقررات بازارهای مالی: پس از دوشنبه سیاه، مقامات نظارتی به این نتیجه رسیدند که باید مقررات جدیدی برای محدود کردن نوسانات شدید در بازارها اعمال شود. به عنوان مثال، “سازوکار قطع معاملات” (Circuit Breakers) به عنوان یکی از مهم‌ترین اصلاحات معرفی شد که در صورت کاهش شدید بازارها، معاملات را موقتاً متوقف می‌کرد.
- تأثیرات بر سرمایه‌گذاران: بسیاری از سرمایه‌گذاران پس از دوشنبه سیاه به طور جدی‌تر به مدیریت ریسک پرداختند و استراتژی‌های متنوع‌سازی دارایی‌ها را در اولویت قرار دادند. این بحران به سرمایه‌گذاران یادآوری کرد که بازارهای مالی همیشه تحت تأثیر نوسانات غیرقابل پیش‌بینی هستند.
درس‌های آموخته شده
دوشنبه سیاه به سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران اقتصادی درس‌های مهمی آموخت. از جمله این درس‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اهمیت مدیریت ریسک: این رویداد به وضوح نشان داد که سرمایه‌گذاران باید همیشه آماده نوسانات غیرمنتظره باشند و استراتژی‌های مدیریت ریسک مناسبی برای کاهش ضررها در مواقع بحرانی داشته باشند.
- نقش حیاتی بانک‌های مرکزی: واکنش سریع بانک‌های مرکزی به سقوط دوشنبه سیاه تأکید کرد که نقش آنها در تثبیت بازارهای مالی و حمایت از اقتصاد جهانی حیاتی است.
- نیاز به اصلاحات ساختاری: این بحران موجب شد که سیاست‌گذاران به این نتیجه برسند که بازارهای مالی به مقررات و نظارت بیشتری نیاز دارند تا از وقوع بحران‌های مشابه جلوگیری شود.
نتیجه‌گیری
دوشنبه سیاه یکی از مهم‌ترین رویدادهای اقتصادی قرن بیستم بود که نه تنها بازارهای مالی را تحت تأثیر قرار داد، بلکه به اصلاحات گسترده‌ای در ساختار بازارها و سیاست‌های اقتصادی منجر شد. این رویداد به سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران یادآوری کرد که حتی در دوران‌های رونق اقتصادی نیز نباید از خطرات و نوسانات بازارها غافل شد. درس‌های آموخته شده از دوشنبه سیاه همچنان به عنوان راهنمایی برای مواجهه با بحران‌های مالی در دنیای امروز باقی مانده است.