نقشه آذربایجان برای مشتری بزرگ گاز روسیه نگرفت
به گزارش خبرگزاری اقتصاد روز، داده‌های جدید منتشر شده توسط منابع بین‌المللی و نهادهای پژوهشی اروپایی نشان می‌دهد که تعهد جمهوری آذربایجان برای صادرات سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب گاز به اتحادیه اروپا با چالش‌های جدی مواجه شده و روند صادرات گاز از این کشور به اروپا کاهشی شده است. این موضوع تردیدهایی را درباره توانایی باکو برای ایفای نقش جایگزین گاز روسیه در بلندمدت ایجاد کرده است.
الهام علی اف، رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان، در تازه‌ترین اظهارات خود از اتحادیه اروپا خواست تا موانع نظارتی و محدودیت‌های سرمایه‌گذاری را کاهش دهد تا مسیر صادرات گاز از این کشور به قاره سبز تسهیل شود. با این حال، آمارهای ارائه‌شده از سوی اندیشکده بروگل در بروکسل، کاهش در حجم صادرات گاز جمهوری آذربایجان به اتحادیه اروپا را در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۵ تأیید می‌کند.
بر اساس گزارش این اندیشکده، در سه‌ماهه اول سال جاری، حجم صادرات گاز آذربایجان به اروپا به ۲.۸۴ میلیارد متر مکعب رسیده است. این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته که ۳.۲ میلیارد متر مکعب بود، کاهش محسوسی داشته است. همچنین صادرات گاز این کشور در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۳ نیز ۳.۰۷ میلیارد متر مکعب اعلام شده بود.
بررسی داده‌های سال‌های اخیر نشان می‌دهد که میزان صادرات سالانه گاز جمهوری آذربایجان به اتحادیه اروپا تقریباً راکد بوده است. در سال ۲۰۲۲، حجم صادرات گاز به اروپا ۱۲.۲۶ میلیارد متر مکعب ثبت شد. این عدد در سال ۲۰۲۳ به ۱۲.۳۹ میلیارد متر مکعب و در سال ۲۰۲۴ به ۱۲.۶۶ میلیارد متر مکعب افزایش یافت، اما همچنان با هدف ۲۰ میلیارد متر مکعب در سال فاصله زیادی دارد.
از سوی دیگر، اطلاعات بروزرسانی‌شده ردیاب واردات روزانه گاز اندیشکده بروگل که در تاریخ ۱۱ آوریل منتشر شده، نشان می‌دهد که اتحادیه اروپا همچنان گاز بیشتری از روسیه وارد می‌کند تا از آذربایجان. این واقعیت موجب شده تا تحقق هدف جایگزینی گاز روسیه با منابع دیگر مانند آذربایجان با تردیدهایی مواجه شود.
بر اساس گزارش‌ها، جمهوری آذربایجان خواهان سرمایه‌گذاری‌های کلان در زمینه توسعه ظرفیت خطوط لوله گاز شده و بر این باور است که بدون حمایت مالی و لجستیکی اتحادیه اروپا، دستیابی به هدف صادرات ۲۰ میلیارد متر مکعب تا سال ۲۰۲۷ ممکن نخواهد بود.
در مقابل، برخی مقامات و نهادهای تصمیم‌گیر اتحادیه اروپا نسبت به توانایی آذربایجان برای پر کردن ظرفیت خطوط لوله جدید دچار تردید هستند. این تردیدها باعث شده تا تصمیم‌گیری در خصوص صرف هزینه‌های سنگین برای توسعه زیرساخت‌های مرتبط با کریدور گاز جنوبی به تأخیر افتد.
الهام علی اف در نهم آوریل سال جاری، در جریان سخنرانی در یک مجمع علمی در باکو، اعلام کرد که اگر اتحادیه اروپا اقدام موثری برای گسترش مسیر ترانزیت گاز انجام ندهد، آذربایجان مسیرهای جایگزین صادراتی به سمت شرق و جنوب را در نظر خواهد گرفت.
وی در سخنرانی خود تصریح کرد که اکتشافات جدید انرژی و توسعه ظرفیت تولید منابع انرژی تجدیدپذیر در داخل کشور، به آذربایجان اجازه خواهد داد تا حجم بیشتری از گاز طبیعی را برای صادرات آزاد کند.
رئیس‌جمهور آذربایجان همچنین به شکاف موجود میان نیاز فوری اتحادیه اروپا به منابع انرژی فسیلی و اهداف زیست‌محیطی بلندمدت این اتحادیه اشاره کرد. او تأکید کرد که کشورهای عضو اتحادیه اروپا از عقد قراردادهای تأمین گاز بلندمدت فراتر از سال ۲۰۴۹ خودداری می‌کنند و این موضوع، مانع جدی برای سرمایه‌گذاری‌های کلان در حوزه انرژی فسیلی است.
بر اساس متن کامل اظهارات علی اف که در وب‌سایت رسمی ریاست‌جمهوری آذربایجان منتشر شده، وی اعلام کرد که «بانک سرمایه‌گذاری اروپا» به طور کامل تأمین مالی پروژه‌های سوخت فسیلی را متوقف کرده و این در حالی است که کمیسیون اروپا نفوذ لازم برای تغییر این تصمیم را دارد، اما تاکنون اقدامی در این خصوص انجام نداده است.
علی اف از بروکسل خواسته است که «عینک خود را بردارد» و به جهان از دیدگاهی واقع‌گرایانه نگاه کند. او تأکید کرده است که کشورهایی مانند آذربایجان که نقش مهمی در تأمین انرژی اروپا دارند، باید از سوی اتحادیه مورد قدردانی قرار گیرند.
در همین حال، به گزارش اویل پرایس، برخی کارشناسان اروپایی نیز با توجه به روند راکد صادرات گاز آذربایجان، بر این باورند که منابع گازی باکو نمی‌تواند به‌عنوان عنصر کلیدی در استراتژی بلندمدت انرژی اروپا تلقی شود.
به گفته این کارشناسان، اروپا نیازمند تنوع‌بخشی واقعی به منابع انرژی است و تمرکز بیش از حد بر یک کشور صادرکننده می‌تواند چالش‌هایی مشابه وابستگی به گاز روسیه در سال‌های گذشته ایجاد کند.
