آنتونی شوروکس؛ چهرهای پیشرو در سنجش نابرابری و ثروت جهانی
در تقویم تاریخ اقتصادی، سال ۱۹۴۶ میلادی یادآور تولد یکی از مهمترین چهرههای تحلیل نابرابری و توزیع ثروت است؛ آنتونی شوروکس (Anthony F. Shorrocks)، اقتصاددان انگلیسی که بخش بزرگی از عمر علمی خود را صرف فهم این پرسش کرده است که ثروت و درآمد در جهان چگونه توزیع میشوند و چه چیزی باعث ماندگاری یا تغییر نابرابری میشود.
در جهانی که فاصله طبقاتی و تمرکز ثروت به موضوعی جهانی بدل شده، نام شوروکس به عنوان یکی از پایهگذاران روشهای نوین اندازهگیری نابرابری اقتصادی، در میان اقتصاددانان توسعه، پژوهشگران بانکها و نهادهای بینالمللی شناخته میشود.
زندگی و مسیر علمی آنتونی شوروکس
آنتونی شوروکس در سال ۱۹۴۶ در بریتانیا به دنیا آمد. او ابتدا ریاضیات را در دانشگاه ساسکس (University of Sussex) خواند و سپس برای ادامه تحصیل در رشته اقتصاد به دانشگاه براون در آمریکا رفت. دکترای اقتصاد خود را نیز در سال ۱۹۷۳ از مدرسه اقتصاد لندن (LSE) دریافت کرد؛ همانجا که بعدها به عنوان استاد اقتصاد فعالیت نمود.
شوروکس در طول فعالیت علمی خود در چندین دانشگاه معتبر از جمله University of Essex و University of Manchester تدریس کرده و از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۹ میلادی مدیر مؤسسه پژوهشی UNU-WIDER (وابسته به دانشگاه ملل متحد) بود. این مؤسسه یکی از مهمترین نهادهای بینالمللی در زمینه تحقیقات توسعه و نابرابری است.
تسلط او بر تحلیل آماری و مدلسازی دادههای اقتصادی، باعث شد تا در سال ۱۹۹۶ به عنوان عضو افتخاری انجمن اقتصادسنجی (Econometric Society) برگزیده شود؛ افتخاری که معمولاً به اقتصاددانانی با نوآوری نظری اعطا میشود.
شاخص شوروکس؛ سنجش پویایی نابرابری
یکی از مهمترین دستاوردهای علمی آنتونی شوروکس، معرفی شاخصی به نام شاخص شوروکس (Shorrocks Index) است. این شاخص ابزاری برای سنجش «پایداری نابرابری» در طول زمان محسوب میشود.
برخلاف بسیاری از شاخصهای کلاسیک که تنها وضعیت نابرابری در یک مقطع زمانی را میسنجند، شاخص شوروکس به بررسی این میپردازد که آیا افراد در طول زمان میتوانند از طبقات پایین به طبقات بالاتر اقتصادی حرکت کنند یا خیر.
به بیان ساده، این شاخص نشان میدهد نابرابری موجود در جامعه تا چه حد موقتی است و چقدر پایدار میماند. اگر تحرک درآمدی بالا باشد، نابرابری پایداری کمتری دارد؛ اما اگر افراد در همان سطح درآمدی سالها باقی بمانند، جامعه دچار «نابرابری ساختاری» است.
این دیدگاه نوآورانه به اقتصاددانان کمک کرد تا بهجای تمرکز صرف بر اختلاف درآمد، به پویایی فرصتها و دسترسی به منابع نیز توجه کنند.
نقش شوروکس در سنجش ثروت جهانی
در دهههای اخیر، آنتونی شوروکس در کنار پژوهشگرانی از مؤسسات مالی بینالمللی، در تدوین گزارش جهانی ثروت (Global Wealth Report) مشارکت داشته است. این گزارش یکی از جامعترین منابع در بررسی توزیع ثروت میان خانوارها در سراسر جهان است و دادههای آن مبنای بسیاری از تحلیلهای اقتصادی و اجتماعی قرار میگیرد.
بر اساس یافتههای او و همکارانش، نیمی از جمعیت بزرگسال جهان کمتر از دو درصد از کل ثروت جهانی را در اختیار دارند، در حالیکه بخش کوچکی از افراد – کمتر از یک درصد – مالک نزدیک به نیمی از ثروت دنیا هستند. این آمارها تصویر روشنی از تمرکز ثروت و شکاف طبقاتی جهانی ارائه میدهد.
شوروکس با تأکید بر اهمیت «دارایی خالص» به جای صرفاً «درآمد سالانه»، نشان داد که درک نابرابری ثروت بدون تحلیل انباشت دارایی، ناقص است. همین رویکرد باعث شد بسیاری از سازمانهای بینالمللی، از جمله بانک جهانی و OECD، چارچوبهای تحلیلی خود را بازبینی کنند.
تأثیر آثار شوروکس بر سیاستگذاری اقتصادی
پژوهشهای آنتونی شوروکس فراتر از نظریهپردازی صرف است و در طراحی سیاستهای اقتصادی نقش عملی دارد. مفهوم تحرکپذیری بیننسلی که او بر آن تأکید داشت، در سیاستگذاریهای آموزشی، اشتغال و مالیات مورد استفاده قرار گرفته است.
او باور دارد که رشد اقتصادی پایدار، تنها در صورتی ممکن است که نابرابری کاهش یابد و فرصتها برای حرکت به سطوح بالاتر درآمدی فراهم شود. در همین راستا، مطالعات او بر ضرورت سیاستهایی مانند دسترسی عادلانه به آموزش، نظام مالیاتی تصاعدی، و سرمایهگذاری در داراییهای عمومی تأکید دارد.
در مصاحبهای با UNU-WIDER، شوروکس گفته بود:
«اگر بخواهیم جهانی پایدارتر و کاراتر داشته باشیم، باید بدانیم نابرابری فقط اخلاقی یا سیاسی نیست؛ بلکه از نظر اقتصادی نیز هزینهزاست.»
شوروکس از نگاه اقتصاددانان معاصر
بسیاری از اقتصاددانان توسعه، از جمله جیمز فاستر (James Foster) و آمارتیاسن (Amartya Sen)، از آثار شوروکس در کارهای خود الهام گرفتهاند. رویکرد ریاضی و دادهمحور او، همراه با نگاه انسانی به مسئله عدالت اقتصادی، باعث شده آثارش در مرز میان اقتصادسنجی و فلسفه عدالت اقتصادی قرار گیرد.
در دنیایی که نابرابری و تمرکز ثروت همچنان رو به افزایش است، اندیشههای شوروکس یادآور این نکته است که سنجش دقیق، شرط نخست اصلاح است؛ بدون داده، عدالت فقط یک شعار میماند.
جمعبندی
آنتونی شوروکس را میتوان معمار سنجش نابرابری مدرن دانست؛ اقتصاددانی که با ترکیب ریاضیات و تحلیل اجتماعی، درک ما از توزیع ثروت را دگرگون کرد. از شاخص شوروکس تا گزارش جهانی ثروت، هر کدام ابزاریاند برای فهم بهتر شکافهای اقتصادی و یافتن مسیرهایی برای کاهش آنها.
امروز، در تقویم تاریخ اقتصادی، یاد او یادآور این واقعیت است که اقتصاد نه فقط علم عددها، بلکه علم عدالت و فرصتهاست.
