هر آنچه باید درباره یارانه صادراتی (سوبسید) بدانید

مقدمه ای در باب یارانه و یارانه صادراتی

اگر شهروند ایرانی هستید حتما اسم یارانه به گوشتان خورده است و یا با آن درگیر هستید و یارانه را دریافت می کنید. این نوع یارانه که در جامعه ایران به همه مردم تعلق می گیرد را یارانه معیشتی می گویند. اما یارانه و یا همان سوبسید انواع دیگری نیز دارد و آن نوعی که مد نظر ما در این مقاله است یارانه صادراتی است.

پس در این مقاله تلاش می کنیم راجع به یارانه صادراتی صحبت کنیم و نکته ریز و درشت آن را بررسی کنیم. به قولی هر آن چه درباره یارانه صادراتی باید بدانید را در این جا می یابید. پس پیشنهاد می کنیم تا انتها با ما همراه باشید و نکات جذاب این مقاله را از دست ندهید.

ابتدا به نظر می رسد بهتر باشد تا یارانه را تعریف کنیم و سپس به سراغ دیگر نکات برویم. منظور از یارانه و یا معادل فرانسوی آن سوبسید، آن است که دولت از طریق روش های مختلف به جامعه و افراد آن کمک مالی کند با این هدف که اوضاع رفاه و آرامش حال افراد جامعه ارتقا پیدا کند.

این یارانه به طور معمول در دنیا به تجارت ها و بخش های مختلف اقتصادی اعطا می شود تا آن ها بتوانند با فعالیت های خود به رفاه و اقتصاد جامعه یاری برسانند. اما می بینیم در بعضی جوامع به اشکال دیگری نیز یارانه پرداخت می شود. به طور مثال در ایران یارانه معمولا به صورت وجه نقد به حساب افراد جامعه واریز می شود.

در کل می توانیم بگوییم سوبسید یا یارانه به چند دسته عمده تقسیم می شود:

۱ـیارانه تولیدی:

این یارانه به منظور راه افتادن تولید و جبران خسارت های قبلی تولید کنندگان اعطا می شود. یارانه تولیدی خود به انواعی تقسیم می شود:

۲-یارانه طرح موسسه سرمایه گذاری:

این از نوع یارانه تولیدی برای حمایت از ایجاد سازمانی جدید به کار می رود.

۳-سوبسید توسعه منطقه ای:

این نوع از یارانه به منظور توسعه منطقه های خاصی از کشور در نظر گرفته می شود. به طور مثال سیستان و بلوچستان ایران از مناطقی است به شدت نیاز به این گونه یارانه ها دارد.

۴-سوبسید توسعه صنعتی:

این نوع از یارانه تولیدی نیز مربوط به صنایع خاصی ایست که نیاز های اساسی جامعه را فراهم می کند مانند آب، غذا، آموزش و پرورش و …

سوبسید صادراتی که مبحث مورد نظر ما است.

یارانه وارداتی: همان طور که از نام این یارانه معلوم است، برای کمک به وارد کنندگان کالا ها در نظر گرفته می شود. اما باید توجه داشت میزان این یارانه در حد اعتدال نگه داشته شود و باعث دل سردی تولید کنندگان داخلی نشود.

یارانه اشتغال: این یارانه به صاحبان مشاغل مختلف داده می شود تا آن ها را تشویق به کار کند و از سوی دیگر تعداد مشغولان بالا رفته و نرخ بی کاری به صفر نزدیک شود و یا حد اقل از وضع کنونی و حاضر کم تر شود.

سوبسید مالیاتی: در این نوع از یارانه،‌ دولت با تخفیف های مالیاتی به مودیان مالیاتی کمک می کند. البته باید توجه داشت که این کمک به کدام گروه از مودیان مالیاتی اعطا می شود. زیاده روی در این نوع سوبسید می تواند برای دولت آسیب زا باشد.

سوبسید صنعتی: دسته ای از صنایع خاص وجود دارند که به ارتقای تولیدات کمک کرده و آن ها را ترقی می دهند. دولت برای این دسته از صنایع یارانه هایی در نظر گرفته است. این یارانه ها و صنایع از این قبیل هستند:

۱-سوبسید و یارانه حمل و نقل: این یارانه به سازمان های مربوط به حمل و نقل داده می شود تا به طور مشخص خود مسیر ها و حمل و نقل های کشور سامان بیابند. حمل و نقل هایی از قبیل زمینی،‌ هوایی و آبی در این دسته جا می گیرند.

۲-سوبسید نفتی: مشخصا برای توسعه تولید و عرضه نفت ارائه می شود و تحت شرایط به خصوصی اعمال می شود.

۳-یارانه مسکن: این یارانه با دو هدف اعطا می شود: اول پیشرفت و گسترش ساخت و ساز و بعد تشویق مالکیت خانه در بین مردم و شهروند ها.

در واقع هر کدام از این یارانه ها مربوط به بخشی از اقتصاد یک کشور هستند و در دوره های مختلف نیاز به پشتیبانی دولت پیدا می کنند.

یارانه صادراتی چیست؟

از همین جا می توانیم به سراغ تعریف یارانه صادراتی برویم. خب مسلما یکی از بخش های مهم اقتصاد هر کشور، صادرات آن کشور است. پس صادرات به عنوان یک بخش اقتصادی مهم نیاز به حمایت و پشتیبانی دارد. یارانه صادراتی همان حمایت و پشتیبانی است که از طرف دولت انجام می شود.

دولت مبالغی پول و یا تسهیلات دیگری را در اختیار شرکت ها و تولید کننده های مختلف می گذارد و در عوض این یارانه و پشتیبانی ها شرکت ها و تولید کنندگان موظف به صادرات کالا ها و یا خدمات خود به نقاط مختلف جهان می شوند.

انواع یارانه صادراتی

یارانه صادراتی را می توان دارای دو نوع دانست که البته این تقسیم برای دیگر انواع یارانه نیز وجود دارد.

این دسته بندی به این صورت است: یارانه مستقیم و نوع دیگر، یارانه غیر مستقیم.

در یارانه مستقیم، به طور مستقیم کمک مالی به صادر کننده اعطا می شود تا تولید کننده این مبلغ دقیق و قابل محاسبه را صرف خرج های مختلف تولید و سپس صادرات خود بکند.

سوی دیگر یارانه را یارانه غیر مستقیم تشکیل می دهد. در این نوع از یارانه کمک های دولت به شکل غیر مالی انجام می شود. به طور مثال اگر زیر ساخت های تولید یک کالا یا انجام خدمات از سوی دولت در یک منطقه شکل بگیرد، این زیر ساخت سازی را می توانیم نوعی یارانه غیر مستقیم بدانیم.

اقتصاددانان بر این باورند که اگر یارانه را به طور غیر مستقیم به صادر کنندگان ارائه بدهیم، نتایج بسیار مطلوب تری برای آن فعالیت اقتصادی پیش می آید.

چرا که در این صورت صادر کنندگان واقعی از این شرایط استفاده می کنند. اما زمانی که پای مبالغی پول وسط باشد سود جویانی یافت خواهند شد که از آب گل آلود ماهی بگیرند و از این یارانه ها سو استفاده کنند.

این امر یعنی یارانه صادراتی علاوه بر سودی که به تولید کننده و در واقع صادر کننده می رساند، به دولت نیز نفع اقتصادی می رساند. از سوی دیگر باعث ایجاد اشتغال در بخش های مختلف صادراتی و تولیدی می شود که در نهایت به رفاه جامعه و ارتقای اقتصاد کشور منجر می شود.

اما شرط مهمی که در این باره وجود دارد آن است که پروسه اعطای یارانه به درستی طی شود و فقط صادر کنندگان واقعی از این یارانه بهره مند شوند.

مزایای یارانه صادراتی

برای بررسی بهتر می توانیم مزایای یارانه صادراتی را در یک بخش مجزا عنوان کنیم و درباره آن ها صحبت کنیم.

۱-کنترل تورم:

این حربه می تواند در زمانی که قیمت های بازار نوسان زیادی دارند، استفاده شود. به این ترتیب با افزایش تولید به طور کلی و بعد صادر کردن بخشی از این تولید، قیمت ها در بازار تعدیل شده و دولت ها می توانند تا حدی تورم کشور ها را کنترل کنند. از همین جا به مزیت دوم می رسیم:

۲-کالاهای مقرون به صرفه:

زمانی که صادرات و قبل از آن تولید افزایش پیدا کند، آن بخش از تولید که در کشور صرف می شود نیز قیمت مناسب و مقرون به صرفه پیدا می کند. اگر کالا های صادراتی قیمت خوب و مناسبی داشته باشند، با استقبال مصرف کنندگان خارجی مواجه می شوند. خود این موضوع می تواند باعث رونق و در ادامه آن مشهور شدن تولید کننده شود.

۳-حفظ صنایع مورد نیاز:

گاهی پیش می آید که کارخانه ها و شرکت های مختلف ورشکسته می شوند و یا از ادامه کار مایوس و سر خورده می شوند. حتی بخش های مختلف کشاورزی با رکود مواجه می شوند و تولید به شدت کاهش پیدا می کند تا جایی که بعضی صنایع رو به اضمحلال می روند.

در این جا است که دولت ها حضور پیدا می کنند و به صنایع رو به نابودی کمک های مختلفی ارائه می دهند تا آن شرکت و تولیدی تشویق شود و فعالیت خود را ادامه دهد. یکی از کمک های مهم در این زمینه یارانه صادراتی است.

این موارد را می توان بخشی از مزایای سوبسید صادراتی دانست اما همان طور که قبل تر هم گفته شد مهم این است که اعطای یارانه صادراتی به درستی انجام شود و فقط شرکت های واجد شرایط این یارانه را دریافت کنند.

این امر مستلزم نظارت و اجرای ساز و کار های خوب و بهینه است. در این راستا خوب است که دولت ها از افراد خبره در حوزه اقتصاد استفاده کنند و از سوی دیگر سایت ها و نرم افزار های مجازی مناسبی برای ثبت و نظارت اوضاع تعبیه کنند.

نکته دیگری که وجود دارد آن است که دولت باید طبق محاسبات دقیق پیش برود. اگر بخواهد یارانه های مختلفی را با مبالغ بالا فراهم کند، ممکن است با کمبود بودجه مواجه شود و از سوی دیگر مالیات را افزایش دهد. این مسئله خود شکاف قابل توجهی بین اقشار مختلف ایجاد می کند و عده زیادی از مردم را در تنگنا قرار می دهد.

ملاک های پرداخت یارانه صادراتی

حال برای این که بتوان شرکت ها و صنایع واقعی را پیدا کنیم و این یارانه به مستحقان واقعی آن تعلق بگیرد،‌ باید متر و معیار هایی را در نظر بگیریم و بر اساس آن ملاک ها این یارانه صادراتی را اعطا بکنیم.

ابتدا باید شرکت و صنعت به طور دقیق شناخته شود تا دولت مطمئن باشد که این شرکت صادر کننده است. نکته مهم بعدی این است که کیفیت و مرغوبیت کالا یا خدماتی که بنا است صادر شود چگونه است؟ این ملاک تشکیل دهنده ملاک سوم نیز هست.

ملاک سوم این است که چه قدر این کالا یا خدمات می تواند در کشور مقصد جای بگیرد و ماندگار شود؟‌ مسلما زمانی که کالای صادراتی در کشور مقصد دارای قیمت مناسب و کیفیت بالا باشد خواهان زیادی پیدا می کند و به مرور زمان می تواند در آن جامعه جای خود را پیدا کند.

و اگر این موارد تحقق پیدا نکند یارانه صادراتی چیزی جز ضرر مالی به دولت نخواهد بود. حتی ممکن است کالای صادراتی بی کیفیت و نامرغوب باعث بدنامی برند های ایرانی در کشور مقصد شود و به طور کلی بازار عرضه ما را در آن کشور از بین ببرد.

حقیقت این است که برای بررسی این موارد از تکنیک ها و ساز و کار های بسیار قوی استفاده نمی شود و همچنان راه درازی برای رسیدن به این مهم وجود دارد.

کالاهای مشمول بر یارانه صادراتی

خب می توان گفت که لیست مشخصی برای کالا ها و یا خدمات مشمول یارانه وجود ندارد. اما دسته ای از کالاها و خدمات که کیفیت و مرغوبیت بالایی دارند و از سوی دیگر در کشور ما بیش تر تولید می شوند، در اولویت حمایت قرار دارند.

به طور مثال آلومینیوم و فولاد از مواردی است که برتری صادراتی ما در بین کشورهای مختلف محسوب می شود.

نتیجه گیری مبحث

در این مقاله تلاش کردیم تا اطلاعات مبسوطی راجع به یارانه و سپس یارانه صادراتی ارائه دهیم. این طور گفتیم که یارانه کمک دولت ها به افراد حقیقی یا حقوقی جامعه است و همین طور به طور اجمالی به انواع یارانه‌ها اشاره ای داشتیم.

یارانه صادراتی نیز کمک های مالی و یا حتی غیر مالی ای است که دولت ها به شرکت ها و کسب و کارهای مختلف می دهد تا با استفاده از آن کسب و کار خود را در جهت صادرات گسترش دهند. گفتیم که مزایای یارانه صادراتی زیاد است از جمله رونق کسب و کار و صادرات کشور و همین طور کنترل و تعدیل قیمت ها.

اما نکته مهمی که گفته شد آن بود که باید مستحقان واقعی یارانه صادراتی را یافت یا این یارانه ها مثمر ثمر باشد. اما متاسفانه هنوز ضعف هایی در این بخش از اقتصاد هست که باید حل و فصل شود.

سعی کردیم که نکات مختلف در این باره یعنی یارانه صادراتی را بیان کنیم و در شناخت یارانه و یارانه صادراتی قدری پیش برویم. امیدواریم که توانسته باشیم این هدف را ادا کنیم و شما نیز استفاده لازم و کافی را از این دانش اقتصادی برده باشید.