دنیای اقتصاد: تأثیرات شرایط ارزی بر تولید لوازم خانگی در ایران
شرایط ارزی در ایران تأثیر مستقیم و غیرمستقیمی بر تولید دارد. این تأثیرات به طور کلی منجر به ایجاد اختلالات در مسیر تولید می‌شود. یکی از تأثیرات منفی این شرایط، افزایش نرخ ارز است که به ویژه با افزایش هزینه تهیه مواد اولیه، منجر به افزایش قیمت کالاهای نهایی می‌شود. علاوه بر این، تخصیص محدودیت‌های ارزی به واحدهای تولیدی به صورت محدود، منجر به شرایط انقباضی در صنعت تولید لوازم خانگی می‌شود.
فعالان اقتصادی باور دارند که نوسانات ارزی از جمله چالش‌های اصلی بین بخش‌های تولید، اشتغال و صادرات محسوب می‌شود. این چالش بزرگ، امکان ثبات و برنامه‌ریزی را از بنگاه‌ها و واحدهای تولیدکننده لوازم خانگی سلب می‌کند. در شرایطی که ثبات لازم برای تولید وجود ندارد، برخی سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند حضور خود را در صنایع کم‌رنگ کنند که این نیز منجر به کاهش حجم و کیفیت تولید می‌شود. بنابراین، تمرکز و تلاش بیشتر بانک مرکزی برای تحقق ثبات ارز بسیار مهم است.
مشکل در تأمین مواد اولیه
سعید رضوانی، عضو هیئت‌مدیره انجمن ملی صنایع لوازم خانگی ایران، اخیراً در گفت‌وگو با آهام ایران، یکی از چالش‌های اصلی تولیدکنندگان لوازم خانگی را نرخ ارز عنوان کرد و گفت: “شیوه‌های ناصحیح باعث شده است که تولیدکنندگان لوازم خانگی قادر به تأمین مواد اولیه موردنیاز خود با قیمت واقعی نباشند.” وی افزود: “یکی از مسائل مهم و تعیین‌کننده در هزینه تمام‌شده واحدهای صنعتی، تخصیص نرخ ارز و نوسانات مربوط به آن است.
در حال حاضر نحوه تخصیص ارز برای واردات مواد اولیه از دغدغه‌های اصلی فعالان صنعت و تولید است. ثبات نرخ ارز و برنامه‌ریزی صحیح در تخصیص ارز به واردکنندگان مواد اولیه وماشین‌آلات تولید، از ملزومات اساسی تولید در شرایط فعلی است. تأخیر در انجام معاملات بین‌المللی و ورود مواد اولیه موردنیاز تولیدکنندگان با مشکلات جدی روبرو شده است.
تأمین مواد اولیه با قیمت مناسب از چالش‌های اساسی در صنعت تولید لوازم خانگی است. تغییرات ناپیوسته نرخ ارز و ناپایداری در تخصیص ارز به واردکنندگان مواد اولیه می‌تواند باعث کاهش توان رقابتی تولیدکنندگان شود و باعث افزایش هزینه‌ها و قیمت‌های محصولات نهایی شود. این مسئله می‌تواند تأثیرات منفی بر صنعت تولید و همچنین بر کارآفرینی و اشتغال داشته باشد.
به منظور حل این مشکلات، ثبات نرخ ارز و برنامه‌ریزی صحیح در تخصیص ارز به واردکنندگان مواد اولیه بسیار حائز اهمیت است. بانک مرکزی و دولت باید اقداماتی را انجام دهند تا این ثبات را برقرار کنند و موجبات تأمین مواد اولیه را با قیمت مناسب فراهم سازند. علاوه بر این، تسهیلات و پشتیبانی‌های مالی و مالیاتی می‌تواند به تولیدکنندگان لوازم خانگی کمک کند تا بهترین استفاده را از منابع موجود داشته باشند و مواد اولیه را با هزینه مناسب تأمین کنند.
به طور کلی، برای توسعه بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی، ثبات در حوزه ارز و فضای شفاف بسیار مهم هستند. این امر نه تنها بر تولید و تأمین مواد اولیه تأثیر می‌گذارد، بلکه به بنگاه‌ها اعتماد و امکان برنامه‌ریزی درازمدت را می‌دهد. بنابراین، تلاش بیشتر بانک مرکزی و دیگر نهادها برای تحقق این موضوع بسیار حائز اهمیت است.
آرمان خالقی، قائم‌مقام خانه صمت ایران، در یک گفت‌وگو با روزنامه “دنیای اقتصاد” درباره تبعات تاخیر در تخصیص ارز به بنگاه‌های تولیدی، به مسائل ارزی که باعث بروز چالش‌های فعلی در تخصیص ارز به بنگاه‌ها شده است، اشاره کرد. وی بیان کرد که برای حل مشکلات تخصیص و تامین ارز باید به ریشه اصلی مشکل پرداخت و روابط سیاسی و اقتصادی با دنیا باید بهبود یابد؛ زیرا مشکلات ناشی از تحریم‌های اقتصادی و روابط سیاسی است.
او بیان کرد که اگر قصد حل مشکلات تخصیص و تامین ارز به صورت کلی و برجسته را داریم، باید به بهبود روابط سیاسی و اقتصادی با جهان توجه کنیم.
در این راستا، اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی، در گفت‌وگو با همین روزنامه، احتمال تعطیلی خطوط تولید برخی واحدهای تولیدی لوازم خانگی را در صورت عدم تخصیص ارز موردنیاز مطرح کرد. وی بیان کرد که کارخانه‌ها تا زمان مشخصی می‌توانند منتظر تامین ارز برای خرید قطعات و مواد اولیه وارداتی باشند؛ اما اگر این مواد به موقع در دسترس نباشند، خطوط تولید متوقف خواهند شد. این موضوع به ضرر تولیدکنندگان است، زیرا آنها باید هزینه‌های جاری خود را، از جمله حقوق کارگران، بپردازند؛ اما به دلیل کمبود مواد اولیه، ناگزیرند خطوط تولید را متوقف کنند.
در حال حاضر، تامین ارز موردنیاز تولید با در نظر گرفتن سقف ۲۰ درصدی از سوی بانک مرکزی انجام می‌شود و بنگاه‌ها باید ارز موردنیاز خود را از مرکز مبادله یا بازار آزاد تامین کنند. این سیاست تامین ارز با در نظر گرفتن سقف ۲۰ درصد، فرآیند تامین مواد اولیه و شرایط مالی تولید را پیچیده کرده است.
کاهش کیفیت محصولات تولیدی در شرایط فعلی به علت عوامل مختلفی رخ می‌دهد. این مسئله باعث شده تا بسیاری از فعالان اقتصادی و بنگاه‌های تولیدی نگران شود و هشدار دهند که در صورت عدم وجود راهکارهای مناسب، بنگاه‌های تولیدی با مشکلاتی روبرو خواهند شد.
از جمله عوامل موثر در این کاهش کیفیت محصولات، می‌توان به افزایش نرخ ارز و شرایط اقتصادی نامساعد اشاره کرد. به عنوان مثال، در صنعت لوازم خانگی، افزایش نرخ ارز و کاهش تخصیص ارز به بنگاه‌های تولیدی، باعث کاهش کیفیت محصولات تولیدی می‌شود. علاوه بر این، فروش محصولات تولیدشده نیز در شرایط مناسبی قرار ندارد و بازار فروش ضعیف است. رکود تورمی و کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده تأثیرگذاری مستقیم بر فروش محصولات دارد و باعث می‌شود کالاها در انبارها جمع شوند.
تأخیر در تخصیص ارز برای ثبت سفارشات نیز یکی از دلایل دیگر کاهش کیفیت محصولات است. قبل‌تر، زمان کمتری برای تخصیص ارز نیاز بود، اما اکنون با تداخلات بیشتر و مقررات جدید، این فرآیند زمان بیشتری را می‌طلبد. این مشکلات باعث وقفه در فعالیت تولیدی و مشکلاتی برای واحدهای تولیدی می‌شود. نتیجه این وضعیت، بیکاری نیروی انسانی در این واحدها است.
بنابراین، برای حفظ وضعیت فعلی بنگاه‌ها و همچنین توسعه آنها، ثبات اقتصادی و ارزی بسیار مهم است. در صورت تأکید بر ثبات اقتصادی، باید موانعی مانند مشکلات ارزی برطرف شوند تا بنگاه‌ها و سرمایه‌گذاران قادر به اجرای فعالیت‌های تولیدی خود باشند.
بانک‌ها نیز می‌توانند نقش مهمی در رفع این بحران داشته باشند. در صنعت لوازم خانگی، برخی فعالان و کارشناسان اقتصادی تأکید می‌کنند که بانک‌ها می‌توانند در این زمینه تأثیرگذار باشند. در گذشته، تسهیلات بانکاهی به تسهیلات تکلیفی تا حداکثر ۴۰ درصد منابع بانک‌ها اختصاص می‌یافت، اما اکنون بیش از ۶۰ درصد از منابع بانکی به تسهیلات تکلیفی اختصاص می‌یابد که شامل بازپرداخت بلندمدت می‌شود.
علاوه بر این، بانک‌ها اختیارات کاملی در اعطای تسهیلات ندارند و توزیع این تسهیلات به شکل متفاوتی انجام می‌شود. به همین دلیل، منابع محدودی برای اختصاص به بنگاه‌های اقتصادی باقی می‌ماند و کمبود تسهیلات بانکی در کنار مشکلات ارزی قابل توجهی وجود دارد. لازم به ذکر است که بانک‌ها در تخصیص ارز دخالتی ندارند و تنها مسئولیت تأمین ارز را بر عهده دارند.