تغییرات و نوسانات بازارهای مختلف از جمله بازار ارز بر دیگر بازارها اثرگذار است. هم چنین بازارهای جهانی ارز، طلا، بورس و نفت از شرایط سیاسی و اقتصادی داخلی و خارجی کشور اثر می پذیرند.
نوسانات در بازار نفت تا حدود زیادی به عرضه و تقاضای کشورهای صادر کننده و وارد کننده نفت وابسته است. تمامی این موارد گویای اهمیت بررسی کنش های بازارهای جهانی بر یکدیگر است.
معرفی بازارهای جهانی ارز
بازاری که در آن ارزش واحد پول دو کشور در مقابل هم تعیین و با هم مبادله می شوند، بازار ارز گفته می شود از آنجایی که اکثر کشورها دارای واحد پول ملی هستن ، تجارت بین کشورهای مختلف نیازمند به داد و ستد واحد پول کشورها می باشد. تنها بازاری که در آن تعطیلی معنایی ندارد بازارهای جهانی ارز می باشد.
از دیگر اقداماتی که بانک ها در بازار ارز انجام می دهند می توان به عملیات خزانه داری ارزی اشاره کرد. بازار ارز یک مکان مشخص با یک اندازه معین نیست بلکه می توان گفت بازار ارز سبب نزدیکی خریداران و فروشندگان در می گردد.
به طور کلی دو نوع معامله در بازارهای جهانی ارز صورت می‌گیرد که نوع اول آن معاملات نقدی یا آنی است که رایج تر است و نهایتاً دو روز بعد از معامله پول آن باید پرداخت گردد، نوع دوم معاملات آتی هستند که در این مورد تحویل کالا یا تسویه معامله در زمان آینده است. هرکدام از این معاملات در بازار ارز نرخ ارز مختص به خود را دارد.
بازار ارز در ایران
در ایران بانک مرکزی در دی ماه سال ۱۳۵۳ بازار ارز غیر بازرگانی را تأسیس کرد، محدودیت های ارزی بر سر راه ایجاد بازار بین المللی پول و سرمایه در کشور از بین برود. در ابتدای بازارهای ارزی از منابع غیر نفتی تغذیه می شدند اما با گذر زمان این منابع دیگر پاسخگوی تقاضای ارزی نبودند به همین دلیل در اواخر برنامه عمرانی پنجم (۱۳۵۷-۱۳۵۲)، بانک مرکزی ارزها را به منظور مصارف غیر بازرگانی در اختیار بانک ها قرار داد.
این بازار عملاً به مجرایی برای خروج ارز از ایران مبدل شد. اما این مجرا عمر چندان طولانی نداشت و بالاخره در آبان ۱۳۴۷ بسته شد.
هر کشور ارز مخصوص به خود را دارد؛ برای مثال ارز رسمی کشور ژاپن ین، انگلیس پوند و آمریکا دلار است. در مورد یورو استثنا وجود دارد چون به عنوان ارز چندین کشور اروپایی استفاده می گردد . گاهی اوقات بعضی کشورها ارز دیگر کشورها را در کشور خود قانونی اعلام می کنند مانند پاناما و السالوادور. پول های جدید مثل بیت کوین (bitcoin)، داگ کوین (dogeCoin) و دیگر ارزهای برند و آنلاین به هیچ کشوری تعلق ندارند.
اهمیت نرخ ارز در بازارهای جهانی ارز به دلیل تاثیری است که بر قیمت کالای داخلی و خارجی می گذرد، وقتی که بانک ها و شرکت ها درباره مبادله ارز صحبت می‌کنند این خرید و فروش به این معنی است که مبلغ معینی ارز از یک حساب به حساب مربوطه در کشوری دیگر منتقل می گردد. نرخ ارز رسمی ممکن است در شرایطی دچار ضعف گردد این شرایط شامل :
- ادامه کسری در موازنه پرداخت های کشور
- کاهش در مقدار ذخیره طلا و ارزهای خارجی
- تورم داخلی
- بی اعتمادی به پول داخلی
- سیاست های دولت که به جای مبارزه با علت ضعف با معلول مبارزه می شود و شرایط دیگری می باشد.
در بازارهای جهانی ارز، ارز به دو دسته ثابت و شناور تقسیم می گردد. به حالتی که در آن نیروهای بازار کاملا فعال باشند اما بانک مرکزی بسته به معاملات و ضرورت های موجود نرخ ارز معینی را به عنوان نرخ ارز هدف تعیین کند و با دخالت در بازار ارز از آن نرخ ارز حمایت نماید نرخ ارز ثابت گفته می شود.
اما زمانی که نرخ ارز بر اساس تعامل نیروهای عرضه و تقاضای ارز بدون مداخله معادلات پولی به صورت آزاد تعیین گردد نرخ ارز شناور را خواهیم داشت.
مزایای معاملات نرخ ارز ثابت و شناور
در نرخ ارز ثابت تا زمانی که نرخ ارز ثابت نگه داشته شود مردم و بنگاه ها بدون نگرانی در مورد نوسانات نرخ ارز برای آینده برنامه ریزی می کنند، در این حالت در سطح خرد ثبات وجود دارد و در بخش کلان اقتصاد بی ثبات خواهد بود.
در نرخ ارز شناور نرخ ارز متغیر است ولی با وجود ثبات اقتصاد کلان در حجم پول و تثبیت در نرخ تورم در بلندمدت رفتار متفاوتی خواهد داشت.
بازارهای جهانی بورس
بازارهای جهانی بورس به بازاری گفته می‌شود درآن دارایی ها خرید و فروش می گردد، بازار بورس به دو دسته تقسیم می گردد، دسته اول بورس ارز است که پول های خارجی در آن مبادله میگردد که این گزینه در ایران فعال نیست، دسته دوم بورس اوراق بهادار است دارایی هایی مثل سهام شرکت ها و اوراق مشارکت مبادله می شوند.
برای سرمایه گذاری در بازارهای جهانی بورس نیاز به سرمایه زیاد نیست حداقل مقدار سفارش پانصد هزار تومان است .اولین بورس دنیا در قرن هفدهم میلادی در آمستردام هلند تشکیل شد، در ایران تشکیل بورس به سال های ۱۳۴۶ و ۱۳۴۵برمی‌گردد. مهمترین کاربردهای بورس مدیریت انتقال ریسک، شفافیت بازار ، کشف قیمت و ایجاد بازار رقابتی و جمع آوری سرمایه و پس انداز می باشد.
سود در بورس
به دو طریق از سرمایه گذاری بورس می توان به سود رسید:
- دریافت سود نقدی (Dps)
معمولاً بعد از اتمام یک سال مالی شرکت ها عملکرد خود را سنجیده و نتایج را به صورت‌های مالی درج می‌کنند و در یک تاریخ مشخص جلسه با حضور همه سهامداران شرکت تشکیل می دهند که مجمع سالانه نام دارد. اگر عملکرد شرکت این دوره مفید و سودآور باشد درصدی از این سود خالص (Eps) به سهامداران اختصاص می یابد، اما اگر عملکرد آن زیان ده باشد، سودی به سهامداران تعلق نمی گیرد ولی در ضرر شرکت سهیم نمی شوند.
- کسب سود از طریق افزایش قیمت سهام
این روش بسیار ساده است مثلاً ما سهامی را در قیمت ۳۰۰ تومان خریداری کرده‌ایم پس از چند ماه نگهداری آن قصد فروش داریم در این لحظه قیمت سهم مذکور ۴۷۰ تومان است اختلاف قیمت اولیه و قیمت کنونی سهام سود ما خواهد بود.
بازارهای جهانی بورس مسکن
در این نوع بورس، خرید و فروش املاک و مستغلات صورت می گیرد. بورس مسکن از سال ۱۳۹۹ در ایران آغاز شد ، بورس مسکن پنجمین بورس در ایران می باشد.
شاخص بورس چیست ؟
شاخص بورس معیاری است که با بررسی و تحلیل آن ها می توان وضعیت گذشته و حال بورس را از جنبه های مختلف ارزیابی کرد و حتی روند آینده بورس را پیش بینی نمود. شاخص های بورس انواع متفاوتی دارند .
شاخص کل که به آن بازده نقدی یا شاخص قیمت هم می گویند، سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس را نشان می دهد و در حقیقت میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس می باشد.
بنابراین افزایش شاخص کل ، به معنای سودآوری سهام همه شرکت های حاضر در بورس نیست همچنین کاهش شاخص کل بیانگر زیان ده بودن همه شرکت های حاضر در بورس نیست.
هدف از سرمایه گذاری در بازارهای جهانی بورس
در بازارهای جهانی بورس به طور معمول تعداد زیادی سرمایه گذار وجود دارد که برای خرید یا فروش سهام دیگر سرمایه گذاران در یک مکان مشخص جمع می شوند که اهداف عمده ای را دنبال می کنند از جمله :
- بدست آوردن سود
- سرمایه گذاری در مسیری قانونی
- آسان بودن نقد شوندگی سرمایه در بازار بورس
- روشن بودن اطلاعات در مورد شرکت ها، نوع و قیمت سهام
- بازدهی بالای بازارهای جهانی بورس در مقابل ریسک بهینه
عوامل تاثیر گذار بر شاخص بورس
از چالش های بازارهای جهانی بورس می توان به عوامل موثر بر شاخص اشاره نمود البته با هزاران پیش فرض این عوامل می‌تواند بر بازار سرمایه اثر گذار باشد و شاخص را جا به جا کنند از جمله این عوامل می توان اشاره کرد به:
عوامل اجرایی
احساسات سرمایه گذاران
بازارهای جایگزین
- عوامل اجرایی
اگر در عملکرد شرکت‌های بزرگ تغییر محسوس ایجاد گردد این تغییر بر شاخص بورس هم اثرگذار خواهد بود.
- احساسات سرمایه گذاران
اگر فرض کنید همه عوامل ثابت باشند ولی به هر دلیلی علاقه مردم به بازار بورس افزایش پیدا کند شاخص بورس رشد خواهد کرد، اما اگر دلسرد شدن مردم به هر دلیلی اعم از فسادهای سازمانی عدم شفافیت در اطلاعات تبعیض و خروج آنها از بازار سرمایه گردد، بازار بورس دچار رکود شده و شاخص کاهش می یابد.
- بازارهای جایگزین
برای مثال کاهش و افزایش بهره بانکی باعث می شود سرمایه‌گذاران تصمیم بگیرند که در بازارهای جهانی بورس بمانند یا در بانک پول خود را پس انداز نمایند تا به سود بهتری دست یابند.
۴- چشم انداز ها و انتظارات
اگر مردم به آینده اقتصادی کشور خوشبین باشند تمایلشان به خرید سهام افزایش و در غیر این صورت کاهش می یابد.
- نرخ تورم
اگر تورم بالا باشد در این صورت قدرت خرید مردم کمتر، فروش شرکت ها کمتر و سود هر سهم کمتر خواهد شد و به دنبال آن قیمت سهام و سودهای تقسیمی کاهش یافته و باعث کم شدن شاخص کل بورس می گردد. اگر تورم پایین باشد بالعکس تمایل به خرید و تولید و به دنبال آن ارزش بازار افزایش می یابد.
بازارهای جهانی نفت
از مهم ترین بازارهای جهانی نفت می باشد که معمولاً نقش دوگانه را در رابطه با سایر بازارها به خصوص بازار ارز بازی می کند، گاهی اوقات از تحولات ارزها و دلار تاثیر می پذیرد گاهی اوقات بر تحولات ارزهای همه جهان تاثیرگذار است، از جمله عوامل تاثیر گذار بر قیمت نفت مسائل سیاسی تعادل عرضه و تقاضا بر انرژی های جایگزین و بازارهای مالی می باشد.
نفت ماده اصلی تامین انرژی جهان بوده است و بازارهای جهانی نفت از دو جهت حائز اهمیت می باشد. از یک سو کشور های صنعتی وارد کننده برای تولیدات خود به این سوخت نیاز دارند از سوی دیگر کشورهای صادر کننده نفت قسمت بزرگی از درآمد خود را از فروش نفت به دست آوردند. در نتیجه تغییرات قیمت این ماده ارزشمند برای هر دو گروه اهمیت بالایی دارد.
نام دیگر نفت طلای سیاه است که از سال ۱۳۹۵ به عنوان یکی از مهم ترین مواد لازم در صنایع در جوامع پیشرفته خصوصاً صنعت حمل و نقل تبدیل شده است. نفت خام با توجه به ویژگی هایش به سه دسته تقسیم می گردد.
- نفت خام شیرین
- نفت خام ترش
- نفت خام سنگین
تقریباً ۱۶۱ نوع نفت با این ترکیبات در جهان وجود دارد. از نظر تجاری نیز نفت خام به سه دسته تقسیم می گردد.
۱.نفت برنت
۲.نفت WTI
۳.نفت اوپک
ایران در رتبه چهارم بیشترین ذخایر نفت جهان و رتبه ششم تولید کنندگی قرار دارد و در قیمت تعیین شده نفت نقش مهمی را ایفا می کند . ایران به همراه عربستان ، قطر ، ونزوئلا ، عراق اعضای گروه اوپک را تشکیل می دهند که ۷۵% ذخایر کل دنیا و ۵۰% تولید نفت را به خود اختصاص می دهند.
عوامل سیاسی جاری در کشورهای تولید کننده و تقاضا از طرف مصرف کنندگان بزرگ مانند هند و چین بر قیمت نفت تاثیرگذار هستند ، با گران شدن نفت سهام بسیاری از شرکت ها همانند سهام شرکت های اتومبیل سازی و نیز ارزهای رایج ضربه می بینند.
دلار کانادا نیز جزو ارزهایی است که به شدت به تغییرات قیمت نفت حساسیت نشان می دهد؛ طلا نیز جزو کالاهایی است که در عرصه مبادلات جهانی از تغییرات قیمت نفت تاثیر می پذیرد ، به این دلیل که افزایش قیمت نفت تورم جهانی را افزایش می دهد در نتیجه تقاضا برای طلا بالا رفته و موجب گرانی آن می شود .
برخلاف نفت که در تمامی روابط با دیگر ارزها نقشه پیرو را بازی می کند، تغییرات طلا از تغییرات دلار تاثیر می پذیرد .قیمت نفت روی بورس کالا و محصولات پتروشیمی نیز اثر گذار است، بدلیل اینکه این شرکت ها در بورس اوراق بهادار سهام قابل معامله دارند ؛ بنابراین با تغییرات قیمت نفت سود و زیان این شرکت ها نیز تغییر می کند.
بازارهای جهانی طلا
طلا به عنوان یک کالای زینتی و لوکس محسوب می‌شود که در قدیم بسیار مورد توجه بوده است.روشهای مختلف خرید و فروش طلا در دنیا مرسوم است از جمله خرید فیزیکی طلا که محبوب ترین روش خرید در بازارهای جهانی طلا می باشد. روش دیگر بورس کالا است که به چند روش امکان پذیر است.
۱.قراردادهای آتی
۲.گواهی سپرده طلا
۳.روش سوم که از روش های مطمئن و ساده برای سرمایه گذاری بازارهای جهانی طلا است . صندوق های سرمایه گذاری مبتنی بر طلا هستند، این روش توسط برخی سرمایه گذاران بازار طلای داخلی به دلیل پوشش ریسک های نگهداری طلا استفاده می گردد، بازار فارکس هم روشی برای خرید و فروش طلا به حساب می آید. روش پنجم خرید سهام شرکت های معدنی محسوب می شود.
مزایای خرید طلا قراردادهای آتی
قیمت گذاری مرتب و متعادل بازار، استفاده از اهرم معاملاتی در صورت کسب سودآوری بدون خروج ارز از بازار، رفع مشکلات و نگرانی‌های خرید فیزیکی طلا.
مزایای خرید طلا با گواهی سپرده سکه طلا
قبل از بررسی مزایا تعریفی از گواهی سکه‌طلا خواهیم داشت گواهی سکه طلا ورقه ای است که نشان دهنده مالکیت شخص دارنده آن بر مقدار میعنی طلا و سکه سپرده شده به انبار است به دنبال آن رسیدی صادر شده و پس از تحویل کالا به انباردار به شخص داده می‌شود که در آن مقدار طلا و مکان انبار در گواهی سپرده طلا ذکر می شود.
از مزایای این روش می‌توان به کارمزد بسیار کم در قیاس با معامله معافیت مالیاتی، رفع مشکلات نگهداری فیزیکی طلا و عدم نیاز به مراجعه حضوری و حمل فیزیکی، قابلیت وثیقه گذاری برای دریافت تسهیلات اشاره نمود.
صندوق های طلا و سرمایه‌گذاری در آن
طلا از دیرباز به عنوان یک کالا برای سرمایه گذاری و پس انداز شناخته می‌شود .بطور معمول خرید و فروش طلا بیشتر به صورت حضوری و فیزیکی صورت می‌گیرد زیرا هنوز بجز عده کمی صندوق سرمایه‌گذاری طلا را نمی‌شناسند.
یکی از روش های نسبتا جدید بازارهای جهانی طلا، صندوق های سرمایه گذاری طلا می باشد. این ابزار به خریدار کمک می کند تا بدون حضور در بازار و خرید فیزیکی سکه در بازار طلا سرمایه گذاری کند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا یکی از انواع صندوق سرمایه گذاری مشترک و قابل معامله در بورس کالا هستند، این صندوق ها حداقل ۷۰ درصد دارایی خود را در خرید سکه طلا سرمایه‌گذاری می‌کند و باقیمانده را در اوراق با درآمد ثابت.
سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها یک سرمایه گذاری غیرمستقیم روی نرخ ارز و طلای جهانی است چون قیمت گذاری طلا به دو آیتم نرخ طلا و قیمت اونس جهانی وابسته می باشد. همچنین صندوق پشتوانه طلای لوتوس با نماد طلا یکی دیگر از انواع صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس می باشد.
سوق طلا
بزرگترین بازار طلای جهان بازار طلای دبی است که نام دیگر آن سوق طلا می باشد قیمت طلا در بازار دبی نسبت به کشورهای اروپایی بسیار ارزان تر است خصوصاً که دست ساز نباشند. دبی در دنیا به تجارت طلا مشهور بوده و یکی از جاذبه های جهانی توریستی و امارت متحده به شمار می رود.
کنش های بازارهای جهانی طلا، ارز، نفت و بورس
تغییرات مهم اقتصادی که تاثیر بسیار مهمی در رشد اقتصادی کشورهای تولید کننده نفت دارند عبارتند از ارزش دلار آمریکا، قیمت طلا قیمت نفت خام .نحوه ارتباط بازارهای جهانی مالی و کنش آنها بر یکدیگر بسیار حائز اهمیت است.
هم از دیدگاه سرمایه گذاران هم از نظر سیاست گذاران اقتصادی. طلا در ارتباط با بازارهای ارز گاهی نقش پیرو و گاهی نقش پیشرو داد را دارد ولی به طور معمول دلار جهت طلا را مشخص می‌کند و شاخص قیمت جهانی طلا و نفت نیز بر عوامل اقتصادی و سیاسی در هر کشور بسیار تاثیر گذار است.
قیمت جهانی نفت بر شاخص قیمت سهام نیز تاثیرگذار است.تغییرات نفت موجب تحول در سایر بازارها بخصوص بازارهای جهانی ارز می‌شود ولی عکس این مطلب صادق نمی باشد.
یکی از قوانین بازارهای جهانی طلا اینست که قیمت طلا با ارزش دلار رابطه عکس دارد، البته این قانون همیشه صد در صد نیست و بسیاری اوقات خلاف این قانون دیده می شود.گران شدن نفت بر روی سهام شرکت های مختلف از جمله شرکت های سازنده اتومبیل اثرگذار است و سبب زیان دیدن این شرکت ها میگردد. شاخص مهم برای بررسی تغییرات دو پارامتر نرخ ارزی و ذخایر ارزی، شاخص فشار بازارهای جهانی ارز می باشد.
